Albert Heijn
Een ambassadeur voor supermarkten en detailhandel

Nederland heeft de laatste eeuw diverse grote en bekende supermarktondernemers voortgebracht. Eén van hen is ongetwijfeld Albert (Ab) Heijn, de kleinzoon van de oprichter van het in oorsprong Zaanse kruideniersbedrijf.
Samen met zijn broer Gerrit-Jan (die in 1987 na een ontvoering werd vermoord) leidde Albert Heijn het concern naar de toppositie in de Nederlandse supermarktbranche. De broers legden ook het fundament voor de succesvolle sprong die het concern daarna maakte naar de top van de mondiale foodmarkt. Het huidige Ahold Delhaize, dat is voortgekomen uit Albert Heijn behoort al geruime tijd tot de 10 grootste supermarktketens ter wereld.
Albert Heijn was echter niet alleen de man die zijn eigen supermarktbedrijf naar succes leidde. Mede dankzij zijn broer Gerrit-Jan, die zich meer met de dagelijkse gang van zaken op het hoofdkantoor in Zaandam bezighield, kon Ab Heijn een belangrijk deel van zijn tijd wijden aan de belangen van de gezamenlijk supermarkten en de detailhandelsbranche in het algemeen.
Theo Roos, voormalig directeur van het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL), herinnert het zich nog goed. ‘Ab was als voorzitter van het CBL altijd aanwezig op bijeenkomsten van de werkgeversvereniging VNO, het huidige VNO-NCW. Op die bijeenkomsten werd vaak uitsluitend gesproken over de belangen van de industrie. Aan het einde van die bijeenkomsten, bij het gebruikelijke vragenrondje, stak Ab, vooraan in de zaal gezeten, altijd zijn vinger op. Chris van Veen, oud-minister van onderwijs en destijds voorzitter van het VNO, wist op zeker moment precies hoe laat het was als hij die vinger zag. ‘Och, ik ben zeker weer vergeten om iets over de detailhandel te zeggen.’ Ab is wat dat betreft echt voor een belangrijk deel verantwoordelijk geweest voor de emancipatie van de detailhandel in Nederland. Hij was een man van de collectiviteit; had oog voor de gemeenschappelijke belangen van winkeliers.’
Dat leidde er soms ook toe dat hij zich tegendraads opstelde in de werkgeversclub. ‘Loonmatiging was uiteraard een hot item voor werkgevers; dat was zo’n beetje het anker van hun beleid. Ab was het daar, uit welbegrepen eigenbelang, lang niet altijd mee eens. Loonmatiging betekende immers ook dat consumenten in de supermarkten minder te besteden hadden.’
Supermarkten stonden tot de jaren ’90 van de vorige eeuw niet in erg hoog aanzien. Tot verdriet en ergernis van Albert Heijn. Hij was er juist trots op. Hij had in zijn paspoort niet voor niets ‘kruidenier’ staan. Erik Muller, toendertijd woordvoerder van AH, herinnert zich een gebeurtenis tijdens de Roka, een grote levensmiddelenbeurs die elk jaar in de Jaarbeurs in Utrecht werd gehouden. Op die beurs stond Ab Heijn te praten met Mies Bouwman, destijds de grande dame van de vaderlandse TV. Een journaliste van de Telegraaf, die werkte voor het Stan Huygens-Journaal, de dagelijkse gossippagina in de krant, liep op Mies Bouwman af en wilde wat van haar weten. Voor het fatsoen gaf de journalist ook Ab Heijn nog een hand en vroeg wat hij deed. ‘Ik ben kruijenier’, zei Heijn. Het was de typische benaming die hij altijd voor zijn beroep gebruikte. De journaliste was weinig onder de indruk van dat antwoord, beschouwde het gesprek als beëindigd en beende weg. ‘Maar wel de grootste van Nederland’, fluisterde Heijn Mies Bouwman vervolgens lachend toe. Mies Bouwman heeft het verhaal daarna nog vele keren verteld’, aldus Muller.
Eén van de belangrijkste bijdragen aan de ontwikkeling van moderne supermarkten is de introductie van de streepjescode. Heijn heeft daar een belangrijke rol bij gespeeld. Hij was bij de eerste kennismaking met het systeem in de VS onmiddellijk een groot voorstander en wilde het snel invoeren. Dat duurde uiteindelijk wat langer dan hem lief was, omdat de computers van veel Nederlandse retailers een 13-cijferige codering van de producten.
Ab Heijn trad in 1989 terug als voorzitter van de Raad van Bestuur van Albert Heijn en vertrok naar zijn landgoed in Pudleston in Engeland waar hij in 2017 overleed en werd begraven. Een opvolger uit de eigen familiegelederen kwam er niet. Heijn had één zoon, maar die koos zijn eigen pad en dat lag niet in de supermarkt. Heijn vond dat helemaal niet erg. ‘Er mag geen straf staan op de naam Heijn’, zei hij daarover.
Bronnen: Distrifood
Auteur: Henri Maarse